Türkiye'den yurt dışına okumaya giden bir çok öğrenci için yeni bir ülkeye
uyum sağlamak biraz zor oluyor hatta denilebilir ki, uyum sağlamak ciddi bir
çaba gerektiriyor.
Neredeyse tamamen farklı olan gelenekler ve dolayısıyla yaşam biçimi, zaten
ülkesinden binlerce kilometre uzakta, özlem içinde olan insanları
zorlayabiliyor. Türk toplumunda bir çok öğrencinin rüyalarını süsleyen ABD'de
okumak, meslek sahibi olmak ve tabii ki yaşamak, sürekli olarak gündemdeki
yerini koruyor.
Ancak, Mezun Group Türkiye Genel Müdürü Kıvanç Açıkgöz'e göre; yeni bir dünyanın
kapılarını araladıktan sonra oradaki yaşama uyum sağlamak sanıldığı kadar kolay
değil. Çünkü, o ülkeye adımınızı attığınız andan itibaren, yeni dünyada
karşınıza çıkacak olan farklı gelenekler ve davranış kalıpları karşısında
şaşkına dönmemek ve sendelememek mümkün değil. Sosyal bilimciler bu duruma,
"Kültür şoku" adını veriyor. Kültür şoku tam olarak, bir insanın yeni bir
kültürde yaşamaya verdiği tepki olarak açıklanabilir. Amerika'da yaşam ve eğitim
konusunda en kapsamlı bilgiyi sunan mezun.com yetkilileri bu konuda önemli
uyarılarda bulunuyor.
ABD ve kültür şoku
Alışmış olduğunuz iklim, yemek, örf ve adetler, yasa ve kurallar, dil, sosyal
değerler gibi birçok kavram Amerika'da çok farklı. Bu anlamda, yeni bir çevreye
girdiğinizde, kendinizi şaşkın, gergin ve hayal kırıklığına uğramış hissetmeniz
doğaldır. Bu nedenlerin sonucunda yaşanan kültür şoku birçok değişik şekilde
ortaya çıkabiliyor. Bu konuda hiç hesaba katmadığınız birçok küçük detay
hayatınızı cehenneme çevirebiliyor. İşte size birkaç örnek:
" Amerika'da mesafeler mil ile tarifler ise yönler ile yapılır. Türkiye'de hiç
alışık olmadığımız "kuzeye 10 mil gittikten sonra kuzeybatıya doğru … mil"
tariflerinin içinden çıkmak başlı başına bir sorun olabilir.
" Bazı büyük şehirler hariç toplu taşımacılık neredeyse hiç kullanılmaz.
Mesafeler çok olduğu için yürüyerek veya bisikletle bir yere ulaşmak yine
oldukça güçtür, araba Amerikalıların hayatında önemli bir yer tutar, tabii
ziyaretçilerin de…
" Amerika'da yollar geniş ve çoğunlukla müsait olmasına rağmen sürat sınırlarına
titizlikle uymak çok önemlidir. Sizinle aynı yolda üst hız sınırında gitmekte
olan polis arabasının yanından hızla geçmeniz bile başınızın belaya girmesi için
yeterli olabilir.
" Polis kontrolü veya durdurması gibi bir durumda Türkiye'deki gibi arabanızdan
çıkarak polise doğru yürümeye kalkarsanız polis tarafından vurulma riskiniz bile
mevcut olabilir. Amerika'da polis aksini söyleyene kadar aracınızın içinde
kalmanız, ellerinizi görünür şekilde direksiyonun üzerinde tutmanız gereklidir.
" Birçok toplu kullanım alanında (alışveriş merkezi v.b.) yan yana geleceğiniz,
sıraya gireceğiniz anda kişisel alan konusunda ciddi sorunlar yaşayabilirsiniz.
Türkiye'de birinin çok yakınından bile geçseniz sorun olmazken Amerika'da bu çok
başka bir tepkiye yol açabilir. Karşınızdakinin neye bu kadar sinirlendiğini
anlamayabilirsiniz.
Bu ve benzeri birçok ufak tefek sorun gittikçe büyüyebilir, ilaveten ailenizden
ve arkadaşlarınızdan uzak kalmanızdan ötürü özlem duyabilirsiniz. İnsanların
size çocuk muamelesi yaptığını düşünebilirsiniz. İngilizce'nizi ve
davranışlarınızı anlatma ve aynı şekilde karşınızdaki insanı anlama sıkıntısı
çekebilirsiniz. Hatta, neden evinizi ve ülkenizi bıraktığınızı ve okumak için
Amerika'ya geldiğinizi sorgulayarak pişmanlık duyabilirsiniz. Kültür şoku, bunu
yaşayan kişiler için genellikle çok yorucu bir dönem olabilir. Ama yeni bir
kültürü gözlemleyerek ve sorular sorarak bu dönemi heyecanlı bir hale de
getirebilirsiniz. Unutmamak gerekir ki, kültür şoku yeni bir yaşam biçimine
verilen geçici bir tepkidir. Ve yeni bir kültüre uyum sağlama sürecinden sonra
kendinizi daha iyi hissedebilirsiniz.
Kültür Şokunun Belirtileri
Amerika'ya gelen her yabancı öğrenci değişik şekil ve boyutlarda olmakla beraber
kültür şoku yaşayacaktır. Bazı insanlar kültür şokundan daha fazla
etkilenebilirler. Kültür şokunun belirtileri aşağıdaki gibi olabilir:
FİZİKSEL BELİRTİLER
Düzensiz uyku
Gereğinden fazla yemek yeme
Yemek yiyememe
Baş ağrıları
Karın ağrıları
Gerginlik
DUYGUSAL BELİRTİLER
Özlem
Yalnızlık ve sıkıntı
Endişe ve ağlama
Anti-sosyallik
Diğer insanlara aşırı bağımlılık
Yeni kültüre karşı sinir ve düşmanlık
Yeni davranış ve düşünce şekillerine karşı isyan
Kültür Şokunun Atlatmanın Yolları
Kültür şoku zor bir dönem olmanın yanı sıra, geçici bir süreçtir. Bu süreci daha
kolay atlatmak için aşağıdaki ipuçlarına bakarsak, şunları görüyoruz:
1. Sözlü ve bedensel iletişim yollarını iyi gözlemleyin.
2. Soru sormaktan çekinmeyin. Anlamadığınız herhangi bir şey
olduğunda açıklama isteyin. Anlaşılmadığınız zamanlarda sorduğunuz sorunun
şeklini değiştirmek, söylediğiniz cümlenin anlamını kontrol etmek, ya da
söylediklerinizi tekrar etmek durumunda kalabilirsiniz.
3. Beklentilerinizi tartın. Amerika'daki yeni yaşamınıza ve
okulunuza olan tepkileriniz beklentilerinizden kaynaklanıyor olabilir. Herhangi
bir şey hakkında şaşkın ya da hayal kırıklığına uğramış hissettiğinizde
kendinize beklentilerinizin yerinde olup olmadığını sorun. Beklentilerinizin
yersiz ya da yanlış olduğunu fark etmeniz durumunda tatminsizliğiniz
azalacaktır.
4. Çevrenizdeki insanlara önyargıyla yaklaşmayın. Yeni gelenek,
fikir ve yaşam biçimlerini iyi-kötü, doğru-yanlış olarak değil, sadece sizin
alışmış olduğunuz kültürden "farklı" olarak değerlendirin. Olaylara farklı
açılardan bakmaya çalışın.
5. Açık fikirli, meraklı ve esnek olun. Yeni şeyler deneyin.
İçinde bulunduğunuz ortamdaki değişik insan ve kültürlerden öğrenmeye çalışın.
Ne kadar çok keşfederseniz o kadar öğrenirsiniz.
6. Espritüel olun. Yeni bir kültürü keşfederken hata yapmanız
çok doğaldır. Kendinize gülebilirseniz çok daha iyi ve rahat hissedersiniz.
Hatalarınız hakkında esnek olabilirseniz diğer insanlar size daha arkadaşça
yaklaşırlar.
7. Faal olun ve kendinize amaçlar belirleyin. Yabancı bir
ülkede okumanın en önemli avantajları yeni ilişkiler kurmak, yeni yerler gezmek
ve yeni tecrübeler edinmektir. Evde oturarak bir şeylerin olmasını beklemeyin.
Bir öğrenci kulübüne, spor takımına üye olun. Okulunuzdaki uluslararası
öğrenciler organizasyonuna katılın. Tecrübelerinizi geliştirdiğinizde çok şey
başarmış olacaksınız.
8. İnsan ilişkilerinizi güçlendirin; yeni arkadaşlıklar kurarak
çevre edinin. Mutlu anlar kadar, zor kararlar ve durumlar da paylaşılmalıdır.
Aileniz ve arkadaşlarınız uzakta olduğu için zor zamanlarınızda arayabileceğiniz
arkadaşlar edinmeniz önemlidir. Aksi takdirde kendinizi yalnız ve bunalımda
hissedebilirsiniz. Zor zamanlarda başvurabileceğiniz kişiler diğer (özellikle
sizinle aynı ülkeden olan) öğrenciler, herhangi bir öğretim üyesi, akademik
danışmanınız, ilgi duyduğunuz öğrenci kulübünün üyeleri, yabancı öğrencilerle
ilgilenen ofis üyeleri ve hatta komşunuz olabilir.
9. "Amerikanlaşmak" ya da kendi kültürel kimliğinize sıkı
sıkıya bağlı kalmak ve iki kültür arasındaki dengeyi sağlamak söz konusu
olduğunda yapılacak en doğru hareket, yeni kültüre ne karşı çıkmanız ne de
teslim olmanız olacaktır. Böylece, geçici bir süre için bulunduğunuz bu ülkede
rahat ve mutlu olabilirsiniz.
10. Okulunuzdaki yabancı öğrencilerle ilgilenen ofisi ziyaret
edin. Danışmanınızla yapacağınız konuşmalar kültür şokuna pozitif ve sağlıklı
bir açıdan bakmanızı sağlayacaktır. Sizden önce bu evrelerden geçmiş olan
binlerce öğrencinin nasıl başardığını öğrenin.
11. Tecrübelerinizden öğrenin. Yeni bir kültürde yaşamak
hayatınızdaki en önemli ve eğitici tecrübe olabilir.
Yeni Kültüre Uyum Evreleri
Yeni kültüre uyum sağlama süreci belirli duygusal aşamalar içerir. Hayattaki
birçok tecrübe gibi, bu sürecin de iyi ve kötü evreleri vardır. Bunların
yaşamakta olduğunuz sürecin doğal bir parçası olduğunu anlamak uyum sağlamanızı
kolaylaştıracaktır.
Ülkenizi bırakarak yeni bir kültürde yaşamaya başlamak çok fazla güç ve sabır
gerektiren zor bir süreçtir. Aynı zamanda gelişmenizi ve öğrenmenizi,
çevrenizdeki insanlara daha toleranslı yaklaşmanızı ve kendinizi daha yakından
tanımanızı sağlayan bir fırsattır. Yeni bir kültürde yaşamayı yavaş yavaş,
deneyerek, hatalar yaparak, etrafınızdaki insanların davranışlarını inceleyerek
öğreneceksiniz. Hatalarınızdan ders alacak ve bir süre sonra yeni çevrenizde
kendinizi daha rahat hissedeceksiniz.